KNACK: Het einde van de éénrichtingsstaatshervorming?

In Terzake (CANVAS) dd. 14 augustus 2020 liet Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert optekenen dat de splitsingslogica volgens hem op haar limieten botst. Het gespierde communautaire luik van het princiepsakkoord tussen toenmalig preformateurs Paul Magnette (PS) en Bart De Wever (N-VA) was één van de redenen waarom de liberalen en de groenen niet thuis gaven.

Vanuit verschillende hoeken was daar trouwens al kritiek op ontstaan. Onder meer ook vanuit de vakbonden. Enkele honderden syndicalisten tekenden recent een open brief aan de vakbondsleiders, waarin zij deze laatsten opriepen om niet mee te gaan in de splitsingsmanie (Knack.be dd. 14 augustus 2020). Mee aangevuurd door deze basismilitanten, brandden ook Miranda Ulens en Thierry Bodson (ABVV-FGTB) de communautaire plannen van Magnette en De Wever af. Zij wezen erop dat een verdere splitsing van Werk en Gezondheidszorg wat hen betreft niet zou passeren. Ze waren Paul Magnette en Conner Rousseau erkentelijk dat zij op zoek gingen naar een akkoord, maar waarschuwden tegelijk dat ze het achteraf ook nog moesten uitgelegd krijgen (DS, 13 augustus 2020).

Ook in de juridische wereld werden ernstige vragen gesteld over de gezegde plannen om justitie te splitsen. Advocaat, en tot voor kort nog OVB-bestuurder Hugo Lamon zag het al voor zich dat we van één naar 3 Hoge Raden van Justitie, Hoven van Cassatie, federale parketten, enz. zouden gaan, of misschien zelfs 4, wanneer men meteen ook de Duitstaligen hierin zou kennen (Jubel.be dd. 5 augustus 2020).

Herfederaliseren

Met B Plus brachten we net opnieuw het Pact voor België terug uit, waarin gepleit wordt voor een aantal ingrepen die België beter moeten doen werken, waaronder mechanismen ter versterking van het federale niveau. Ditmaal werd het ondertekend door meer dan 65 bekende Belgen uit zowat alle hoeken van de samenleving. We merkten in een communiqué naar aanleiding van de formatie op dat het er sterk op leek dat voor N-VA en PS heel België in de etalage stond, en dit uitgerekend na verkiezingen waarbij het communautaire niet op de agenda stond (Bplus.be, perscommuniqué dd. 30 juli 2020).

Dat de bevolking geen vragende partij is voor separatisme, weten we allang. Maar het gezamenlijk perscommuniqué waarmee de groenen en de liberalen het project van Magnette en De Wever en halt toeriepen, toont aan dat een meer gematigd communautair discours nu ook zijn weg naar de Wetstraat lijkt te hebben gevonden. “Bepaalde bevoegdheden kunnen worden geregionaliseerd, maar andere net gehefederaliseerd om de efficiëntie te verhogen.”, zo luidde het. En verder: “Institutionele hervormingen zijn voor ons altijd een middel, nooit een doel op zich”. Een dergelijk principieel verzet tegen een verdere opsplitsing is nieuw. Wanneer dit zich doorzet, is de tijd waarin staatshervormingen louter éénrichtingsverkeer waren, definitief voorbij.

"Belgicist"

Sommigen, waaronder bijvoorbeeld CD&V-voorzitter Joachim Coens, kleven op dergelijke standpunten meteen de pejoratief bedoelde term “belgicistisch”. Nochtans zegt CD&V eigenlijk hetzelfde. Tenminste leest men in de nog steeds geldende, en eind 2016 goedgekeurde congresteksten: “Noch verdere regionalisering, noch herfederalisering van bepaalde bevoegdheden mogen hierbij een taboe zijn.” (www.cdenv.be). Hiermee geeft men te kennen dat staatshervormingen als einddoel een beter bestuur hebben, en niet het einde van België. Enkel zij die dat laatste wél nastreven, zullen weigeren om ook bepaalde bevoegdheden terug te geven aan het federale niveau, zelfs wanneer zij weten dat dat zou leiden tot efficiëntiewinst of schaalvoordelen.

Een andere vaststelling is dat de politieke families aan een come back bezig zijn. De pogingen van Bart De Wever en Paul Magnette om Open VLD en MR van elkaar te scheiden, zijn mislukt. Zij hebben zich, net als Groen en ECOLO, aan elkaar vastgehangen en gaan nu zelfs een gezamenlijk congres houden over de toekomst. Dit is verfrissend. Want als er één zaak is waarover vriend en vijand het eens zijn, is het wel dat het gebrek aan structurele contacten tussen de partijen aan weerszijden van de taalgrens, het bereiken van akkoorden erg lastig maakt, zeker over institutionele aangelegenheden. Tenzij men niet wenst dat er nog akkoorden tot stand zouden komen over de taalgrens heen, is deze evolutie dus toe te juichen.

Waar zijn de Belgen?

In Knack dd. 11 september 2019 werd luidop de vraag gesteld waar de Belgen gebleven waren en of er geen reactie zou komen als tegengewicht voor de confederalisten die het debat overheersten. Uit wat voorafgaat blijkt dat de tegenbeweging zich op gang heeft getrokken én dat zij ook vertaald wordt op politiek niveau. Een tweede Shame-betoging, zoals in 2011 nog georganiseerd door Felix De Clercq, zit er door de Covid-19-pandemie niet meteen in, maar online zien we her en der wel enkele burgerinitiatieven opduiken, waaronder bijvoorbeeld een petitie voor méér berichtgeving bij de VRT over gans België (https://secure.avaaz.org/community_petitions/nl/?source=dohpl).

Wie zwijgt, stemt toe

Van alle partijen die een universalistische ideologie aanhangen zou men mogen verwachten dat zij zich duidelijk afzetten tegenover het anti-Belgisch discours van VB en N-VA. Niet alleen om zuiver ideologische redenen, maar ook omdat zij op die wijze terug meer zouden aansluiten bij het meer gematigde standpunt van de grote meerderheid van de kiezers inzake communautaire aangelegenheden. Politiek-strategisch is een intelligent en gematigd pro-Belgisch discours dus interessant. Want als er één punt is waar zowel N-VA en VB zaken verkondigen die sterk afwijken van wat het gros van de bevolking denkt, dan is het wel hun separatisme. Dat laatste is meestal ook niet de reden waarom mensen hun stem aan deze partijen geven. Wanneer men zich daar tegen afzet, raakt men deze partijen dus in hun achilleshiel. Omgekeerd, als men hun standpunten kopieert, geeft men ze enkel meer zuurstof, ten nadele van het eigen kiespotentieel. En géén, of geen duidelijk standpunt innemen, is nog het ergst van al. Want dan is men bij voorbaat verloren wanneer ooit de dag komt waarop een grote stemming over de toekomst van België zou worden gehouden. Men hoeft maar te kijken naar hoe het de partij van Jeremy Corbyn in het VK verging inzake de Brexit.

De kiezer heeft recht op een open en eerlijk debat. En op duidelijkheid. Dat staat haaks op het N-VA-discours dat confederalisme aanprijst om België te redden, terwijl het uiteraard net de bedoeling is om er finaal de stekker uit te trekken.

De meerwaarde van België is evident, dixit o.m. Bruno De Wever (DS dd. 23 januari 2016). Laat ons dus hopen dat de alhier beschreven evolutie zich doorzet.