Zoals gebruikelijk was het weekend van de Fêtes de Wallonie gunstig voor min of meer oordeelkundige politieke uitspraken over Wallonië, zijn huidige toestand en zijn toekomst. De opmerkingen die verschillende socialistische volksvertegenwoordigers de afgelopen dagen hebben gemaakt, verdienen bijzondere aandacht.
Traditie
De Waalse reflex PS is allesbehalve nieuw. De belangrijkste leiders van de Waalse beweging staan al tientallen jaren dicht bij de PS. Met haar hoge electorale scores in het zuiden van het land heeft de PS ook altijd de verdediging van Waalse belangen, of althans wat zij als zodanig ziet, ter harte genomen. Zelfs wanneer de PS verdeeld was tussen "regionalisten" en "communitaristen", heeft zij altijd blijk gegeven van een bijzondere gevoeligheid voor de Waalse eisen. Daarom heeft zij deelgenomen aan alle staatshervormingen waarbij bevoegdheden en middelen van de federale overheid aan de gewesten en gemeenschappen werden overgedragen. Het is ook in deze context dat zij zich altijd heeft verzet tegen elke hiërarchie tussen (federale) wetten en (gewestelijke en gemeenschaps)decreten.
Anno 2022 vertegenwoordigt de PS echter niet meer dan zo’n 25% van de Walen. Het is duidelijk dat veel van haar verkozenen nog steeds menen te moeten spreken in naam van een "Waalse natie" die zij echter niet als zodanig durven te benoemen. En dat is niet altijd geruststellend voor wie gehecht is aan een federaal, efficiënt en verenigd België.
Recente verklaringen
De laatste weken werden gekenmerkt door enkele verontrustende verklaringen van verschillende Waalse socialistische vertegenwoordigers. In een exclusief interview met B Plus stelt staatssecretaris Thomas Dermine terecht dat pleiten voor de institutionele status quo België niet duurzaam zal maken. Hij stelt de invoering van een federale kieskring voor en de herfederalisering van bepaalde bevoegdheden, zoals buitenlandse handel. Men kan zich echter afvragen waarom hij het opportuun acht hieraan toe te voegen dat "de N-VA niet het einde van België wil", terwijl dit de raison d'être van deze partij is; het doet er niet toe of het "confederalisme" al dan niet als tussenstap in het proces dient.
Tijdens het weekend van de Waalse feesten heeft de voorzitter van de Waalse regering, Elio Di Rupo, voormalig premier, op de RTBF opgeroepen om de Waalse identiteit te versterken. In La Libre verklaarde vice-premier Pierre-Yves Dermagne zich regionalistischer dan ooit en riep hij de Waalse overheid op een voorbeeld te nemen aan de resoluties van het Vlaams Parlement uit 1999, waarin Vlaanderen zijn eisen inzake staatshervorming uiteenzette.
Identitaire obsessie
De federalisten in dit land hebben redenen om zich zorgen te maken over deze uitspraken. In het noorden van het land besteedt een regering onder leiding van een uitgesproken nationalist behoorlijk wat middelen aan de uitwerking van een "Vlaamse canon" die moet bepalen wat men moet weten (en denken?) over de geschiedenis van Vlaanderen, alsof die buiten de geschiedenis van België kan worden gedacht. Velen maken zich terecht zorgen over dergelijke projecten, die erop gericht zijn een exclusieve regionale identiteit te bevestigen of zelfs op te leggen.
Als "bevestiging van de Waalse identiteit" moet worden begrepen als "een duidelijke keuze voor de gewesten in plaats van voor de Franse Gemeenschap", dan is dat een politieke keuze die niet iedereen zal bevallen, maar die de verdienste heeft een debat te beslechten waarin de Franstalige politieke wereld te lang is blijven steken. Als de bevestiging van de Waalse identiteit daarentegen moet worden opgevat als een eenzijdige eis tot nog meer politieke of symbolische autonomie voor Wallonië, is het tijd om aan de alarmbel te trekken.
Regionale en federale identiteiten
Het ligt in de aard van het federalisme om verschillende identiteiten naast elkaar te laten bestaan. Het ligt ook in de aard van het federalisme dat die identiteiten elkaar niet uitsluiten: men kan zowel Namenaar als Belg zijn, Waal en Brabander, Brusselaar en Franstalig, Brusselaar en Nederlandstalig, en vooral: Waals en Belgisch. Proberen de ene identiteit boven de andere te stellen is een gevaarlijk spel.
Wij kunnen de bevestiging van een Waalse identiteit die, zoals minister Dermagne wenst, de drijvende krachten van deze regio rond een collectief project van economisch herstel bijeenbrengt, alleen maar aanmoedigen. Het economisch herstel van Wallonië is een noodzaak voor iedereen: in de eerste plaats voor de Walen zelf, maar ook voor alle Belgen. Noch de Brusselaars, noch de Vlamingen hebben belang bij een zwak en berooid Wallonië. Maar in een goed begrepen federalisme gaat de autonomie van de deelgebieden hand in hand met mechanismen die de samenhang van het geheel en de efficiëntie van de federatie waarborgen. Dit laatste aspect lijkt echter niet de aandacht van de minister van Economie en Arbeid te hebben verdiend.
Nationalisme en regionalisme
Als de te versterken Waalse identiteit gewoon een reactie is op de Vlaamse identiteit en een anti-Belgische uitstraling krijgt, zal dat alleen maar de communautaire spanningen aanwakkeren en niemand dienen behalve de belangen van enkele separatisten. Als dit daarentegen gepaard gaat met een echte wil om de federale staat te hervormen en efficiënter te maken, zoals Thomas Dermine voorstelt, moet deze evolutie worden toegejuicht.
Wanneer minister Dermagne beweert dat hij niet het einde van België wil en beweert voor een "warm en open regionalisme" te zijn, vraagt men zich toch af hoe dit verschilt van het "inclusief nationalisme" dat door de N-VA wordt gepredikt. Met verschillende namen dreigen beide België naar een steeds minder stabiel en coherent systeem te leiden, met steeds meer mogelijkheden tot blokkering. De recente gezondheids- en energiecrisissen hebben ons laten zien hoe cruciaal coherente beslissingen en eenheid van commando zijn in moeilijke tijden.
Pact voor België
De PS is één van de negen politieke partijen die op 17 december 2019 het door B Plus opgestelde Pact voor België hebben ondertekend. Met deze handtekening verwierp zij formeel het separatisme en het confederalisme. Zij verbindt zich er tevens toe de federale overheid de middelen te geven om op te treden wanneer de gefedereerde entiteiten daartoe niet in staat zijn, en de samenwerking tussen de gefedereerde entiteiten te versterken. De bevestiging van de Waalse identiteit mag in geen geval in tegenspraak zijn met het bestaan van een gemeenschappelijke identiteit van alle Belgen en met de goede verstandhouding tussen de verschillende machtsniveaus. Het mag nog minder als voorwendsel worden gebruikt om dubieuze overeenkomsten te sluiten met nationalistische of separatistische partijen.
Uit recente peilingen blijkt dat de regionalistische identiteitsretoriek ook niet is wat de Walen verwachten. Wat de Waalse kiezers dan eerder lijkt te verleiden zijn de neo-Belgicistische toespraken van de MR, of de PTB. Dit is genoeg om een linkse partij te doen nadenken over haar ware roeping: de solidariteit tussen alle arbeiders verdedigen of de voorkeur geven aan het zich terugplooien op de eigen regio.